Publikuar më: 27/05/2022
Fjala – 27 maj 2022 Konferenca KPP
Konferenca
“Sfidat e sistemit të prokurimit publik në Shqipëri dhe roli i Komisionit të Prokurimit Publik”
Qeveria shqiptare është plotësisht e angazhuar të vazhdojë rrugën e transformimit në ofrimin e shërbimeve publike dhe të rrisë kënaqësinë e qytetarëve dhe biznesevenë ofrimin e tyre. Së bashku me rritjen e shërbimeve të ofruara online, strategjia digjitale e qeverisë do të përcaktohet rreth vizionit të “shërbimit pa kufij”. Një pjesë thelbësore e kësaj strategjie është trajtimi i shërbimeve të Teknologjisë së Informacionit (TI) drejt mjeteve “proaktive” të ofrimit të tyre.
Lëvizja drejt shërbimeve proaktive, nuk synon vetëm të ndryshojë vlerën e shtuar, por gjithashtu të rrisë efikasitetin e ofrimit të shërbimeve dhe është një qasje thelbësore në krijimin e një qeverie që ka nevojat e qytetarëve në themelin e saj.
Në të njëjtën kohë, ndërtimi i shoqërive të hapura përmes teknologjive digjitale dhe arritja e Qëllimeve të Zhvillimit të Qëndrueshëm në këtë drejtim është një nga qëllimet e qeverisjes elektronike.
Qeveria duhet të shfrytëzojë standardet globale si kërkesat themelore për rritjen e cilësisë, adoptimit, sigurisë dhe elasticitetit të teknologjive qeveritare që përdoren për të ofruar shërbime.
Për të rritur prakticitetin dhe efikasitetin e zhvillimit dhe zbatimit të kërkesave dhe demonstrimit të përputhshmërisë, qeveria rekomandon që institucionet dhe agjencitë qeveritare të përdorin standardet globale në masën më maksimale të mundshme. Të gjitha standardet ndërkombëtare bazohen në qasjen për të ulur kostot, kështu që miratimi i standardeve të përdorura nga njësitë e sektorit publik jo vetëm që zvogëlon kostot e përafrimit të produkteve dhe shërbimeve, por gjithashtu rrit mundësinë që më shumë ofrues të shërbimeve të jenë në gjendje të demonstrojnë pajtueshmëri, duke rezultuar në konkurrencë më të madhe në treg.
Qeveria e Shqipërisë po afron teknologjitë si një mjet kritik për t’iu përgjigjur qytetarëve dhe nevojave të biznesit. Institucionet po kërkojnë të përdorin teknologjitë dhe të dhënat bazë për të kuptuar sfidat, për të hartuar politikat dhe për të matur suksesin në përpjekjet kryesore që kanë më shumë rëndësi për qytetarët. Një nga kërkesat kryesore të strategjisë digjitale është t’u mundësojë qytetarëve dhe një fuqie punëtore gjithnjë e më të lëvizshme, të kenë qasje të sigurt në të dhënat, informacionin dhe shërbimet digjitale me cilësi të lartë – “kudo, në çdo kohë, në çdo pajisje”.
Një theks i veçantë në ndërtimin e besimit dhe mbrojtjes e të dhënave të qytetarëve do t’i jepet politikave të privatësisë dhe sigurisë kibernetike. Me rritjen e shërbimeve publike dhe të dhënave të përdorshme, zhvillimet më të fundit kanë treguar po ashtu një rritje në sofistikimin dhe depërtimin e suksesshëm të krimit kibernetikë në ekonomitë digjitale. Vlera e të dhënave elektronike është rritur, e janë shtuar po ashtu edhe përpjekjet e personave me qëllim të keq të cilët e shohin krimin kibernetikë si një metodë fitimprurëse. Gjithashtu për shkak të pandemisë, me një rritje të punonjësve në distancë vjen një rritje e kërcënimeve të sigurisë.
Vënia në jetë e të gjithë gamës së mjeteve digjitale në funksion të disa sektorëve kyç, të ndjeshëm ndaj korrupsionit ka mundësuar në vijimësi vëzhgimin, gjurmueshmërinë dhe llogaridhënie të shtuar në ofrimin e shërbimeve ndaj qytetarëve dhe bizneseve.
Përdorimi i mjeteve digjitale në prokurimin publik ndikon pozitivisht në rritjen e transparencës në procesin e prokurimit publik si edhe në reduktimin e risqeve për abuzim në zhvillimin e procedurave të prokurimit.
Prokurimi publik përbën një nga sektorët e ndjeshëm ndaj ndikimeve të mundshme të veprimtarive korruptive, duke pasur parasysh rëndësinë e procesit të prokurimit në menaxhimin e fondeve publike. Rëndësia e këtij sektori theksohet edhe nga Raporti Vjetor i Agjencisë së Prokurimit Publik (APP) për vitin 2021, i cili tregon se vlera totale e prokurimit publik në vitin 2021 arrin në 8.9% të GDP/PBB-së.
Për shkak të rëndësisë së këtij sektori dhe ndjeshmërisë së procesit të prokurimit, përdorimi i mjeteve digjitale për zhvillimin e procedurave të prokurimit, ka vlerë të veçantë në analizimin e sjelljes dhe identifikimin e shkeljeve të mundshme si dhe riskut të integritetit në këtë fushë. Aktualisht, zhvillimi i procedurave të prokurimit bazohet në standardet dhe praktikat më të mira të diktuara nga Acquis e BE-së, parashikuar në legjislacionin e prokurimit publik të miratuar në vitin 2020 .
Mjeti kryesor i digjitalizimit për zhvillimin e procedurave të prokurimit dhe parandalimin e shkeljeve dhe korrupsionit të mundshëm në prokurimet publike në Shqipëri është Sistemi i Prokurimit Elektronik (SPE, e-prokurimi). Ky sistem përfshin të gjithë procesin e prokurimit publik që nga krijimi i Regjistrit të Parashikimeve për Procedurat e Prokurimit Publik deri në finalizimin e procesit me fitues si dhe krijimin e Regjistrit të Realizimit të Procedurave të Prokurimit Publik.
Në këtë kuptim, vitet e fundit kanë shënuar një zhvillim pozitiv në uljen e numrit të procedurave të mësipërme. Rënia më e konsiderueshme është shënuar në vitin 2018, kur nga 31.81% që ishte përqindja e tyre në raport me numrin total të procedurave të përfunduara me fitues në vitin 2017, u ul në 9.4%.
Ulja drastike e numrit të procedurave me negocim pa njoftim paraprak, brenda një viti lidhet me detyrimin për herë të parë, në fund të vitit 2017, të autoriteteve kontraktore për ta zhvilluar këtë lloj procedure nëpërmjet sistemit të prokurimit elektronik, duke mundësuar monitorimin dhe gjurmimin e tyre në kohë reale.
Ndërkohë, në vitin 2021 është shënuar numri më i ulët i kësaj lloj procedure, që nga viti 2010.
Ofrimi i informacionit në kohë reale për të gjitha palët e interesuara, duke përmirësuar ndërveprimin me subjektet, rritur transparencën dhe efektshmërinë, ulur kostot, si dhe duke rritur përgjegjshmërinë e Komisionit të Prokurimit Publik ndaj të gjitha palëve, është arritur me anë të zbatimit të sistemit të parë digjital të ankesave (e-Ankesat) nga ana e Komisiont të Prokurimit Publik, sistem i cili është plotësisht në funksion që nga tetori 2021.
Operatorët ekonomikë mund të depozitojnë ankesat e tyre on-line, duke shmangur procedurat e ndërlikuara, shkurtuar kohën dhe rritur shpejtësinë e ndërveprimit me autoritetet kontraktuese. Ky zhvillim bën të mundur
Gjithashtu, të dhënat e ankesave dhe të vendimeve publikohen bazuar në parimet e Open Data, mbështetur në standardin e OCDS.
Nëpërmjet këtij sistemi, synohet të ulet me dy ditë koha e shqyrtimit të ankesave në sajë të ndërveprimit më të shpejtë me autoritetet kontraktore dhe operatorët ekonomikë, nëpërmjet sistemit digjital të e-Ankesave.
Raporti i OECD/SIGMA ‘Parimet e Administratës Publike’ evidentoi se Shqipëria ka bërë përparim të pandërprerë në shumicën e sektorëve, pavarësisht periudhës së pandemisë, duke u pozicionuar si kryesuese në rajonin e Ballkanit Perëndimor në të gjitha fushat kyçe, me theks të veçantë në ofrimin e shërbimeve. Përdorimi i mjeteve digjitale dhe teknologjive bashkëkohore ka treguar se digjitalizimi është tejet i dobishëm për forcimin e përpjekjeve për adresimin e korrupsionit, si dhe për futjen e kulturës së integritetit në administratën publike shqiptare. Raporti i SIGMA-s, dëshmon se treguesi i vlerësimit për shërbimet digjitale është rritur me 3.8% në vitin 2021 krahasuar me 3.3% në vitin 2017.
Bazuar në një kuadër politikash solide dhe të qëndrueshme dhe struktura mbështetëse institucionale, Shqipëria vazhdon të bëjë progres të mirë në fushën e “ofrimit të shërbimeve të orientuara nga qytetari”. Politika është fokusuar vazhdimisht te dixhitalizimi dhe 95% e shërbimeve administrative janë vene në dispozicion në internet vitet e fundit. 1 207 shërbime elektronike në portalin e-Albania janë të nivelit 3 ose 4, sipas klasifikimit UNPAN7, nga të cilat 830 janë shërbime elektronike të nivelit 3 që mund të aplikohen online dhe 377 janë shërbime elektronike të nivelit 4, ku procedura fillon dhe përfundon online. Të disponueshmëria e shërbimeve online është dëshmuar të jetë një pasuri gjatë pandemisë. Pavarësisht qytetarëve dhe Nivelet përgjithësisht të larta të kënaqësisë së bizneseve me shërbimet publike, megjithatë, shërbimet individuale ende priren për të vuajtur nga procedurat e rënda.
Pavarësisht arritjeve të deritanishme, është e domosdoshme që të vijohet puna për përmirësimin e mëtejshëm të sistemit të prokurimit në drejtim të sigurimit të një shërbimi të pandërprerë dhe me integritet në procedurat e prokurimit. Sistemet digjitale të prokurimit publik ofrojnë një bazë solide për të vëzhguar anomalitë në procesin e prokurimit si në fazën përpara lidhjes së kontratës, por edhe në fazën e monitorimit të menaxhimit të kontratave publike. Në këtë mënyrë, i është hapur rrugë kryerjes së analizave të thelluara të proceseve që mbartin risk të lartë në këtë sektor.
Por nga ana tjeter Sektori publik po bëhet gjithnjë e më i vetëdijshëm për vlerën që mund të fitohet nga përdorimi i Big Data, pasi qeveria po krijon dhe mbledh sasi të mëdha të të dhënave përmes aktiviteteve të saj të përditshme, të tilla si menaxhimi i pensioneve dhe kompensimi i pagesave, grumbullimi i taksave, sistemet shëndetësore kombëtare, lëshimi i dokumenteve zyrtare, etj.
Përdorimi i big data nga qeveria duhet të marrë parasysh tendencat aktuale social-ekonomike dhe teknologjike të vetë shoqërisë, duke përfshirë në analizë rritjen e produktivitetit në një mjedis me kufizime të konsiderueshme buxhetore, rritjen e kërkesës për shërbime mjekësore dhe sociale, duke promovuar kështu standardizimin dhe ndërveprimin midis teknologjisë dhe shërbimeve publike.
Disa nga fushat kryesore të përfitimeve të mundshme nga teknologjia janë si më poshtë:
• Qeverisje e hapur dhe transparente për publikun: Promovon rrjedhjen e lirë të të dhënave nga institucionet shtetërore te qytetarët, duke promovuar kështu besim dhe transparencë më të madhe midis qytetarëve dhe qeverisë.
• Segmentimi i qytetarëve për klasifikimin e shërbimeve: Përshtatja e shërbimeve qeveritare ndaj individëve mund të rrisë efektivitetin, efikasitetin dhe kënaqësinë e qytetarëve duke u siguruar atyre shërbimet digjitale që u nevojiten me mjete proaktive.
• Analiza ekonomike: Korrelacioni i burimeve të shumta të të dhënave do të ndihmojë ekonomistët qeveritarë me parashikime më të sakta financiare.
• Administrimi i taksave: Algoritmet e automatizuara për të analizuar grupet e mëdha të të dhënave do t’i ndihmojnë ata të vlerësojnë informacionin në kohë reale duke rritur efektivitetin në kapjen e mashtrimeve të ndryshme.
• Administrimi i ankesave
• Siguria Kibernetike: Grumbullimi, analizimi dhe organizimi i sasive të mëdha të të dhënave nga rrjetet kompjuterike qeveritare në të dhëna të ndjeshme ose shërbime kritike do t’u mundësojë ekspertëve të teknologjisë të zhvillojnë politika kibernetike të sigurisë që rrisin sigurinë e përdorimit të të dhënave.