Publikuar më: 08/09/2022
Fjala – 8 Shtator 2022-Forumi Ekonomiko Mjedisor-Pragë
Faleminderit shumë.
Me kënaqësi të madhe i drejtohem këtij takimi të Forumit të 30-të Ekonomik dhe Mjedisor të OSBE-së, i fokusuar në rimëkëmbjen e qëndrueshme ekonomike nga pandemia COVID-19 e vendeve të OSBE-së.
Në fakt, kur filloi pandemia e COVID-19 në fillim të vitit 2020, Shqipëria tashmë po përballej me një situatë shumë të vështirë, jo vetëm ekonomike, për shkak të tërmetit shkatërrues të nëntorit 2019.
Prandaj, na u desh të përballeshim dhe të shëroheshim nga pasojat e tërmetit dhe pandemisë.
Qeveria jonë vazhdoi mbështetjen për të gjitha familjet që humbën gjithçka nga tërmeti dhe për të gjithë ata që humbën punën dhe biznesin nga pandemia. Dhe kjo mbështetje vazhdoi me rindërtimin e shtëpive, shkollave dhe mbështetjen e biznesit.
Buxheti i Paketës së Rimëkëmbjes nga Tërmeti ishte mbi 750 milionë dollarë në total, 200 mijë familje shqiptare u ndikuan drejtpërdrejt ose indirekt nga kjo paketë dhe mbi 15 mijë familje morën një shtëpi të re ose të rikonstruktuar nga shteti, duke marrë bonus qiraje gjatë periudhës së rindërtimin.
Për të zbutur efektet e pandemisë COVID-19, Qeveria e Shqipërisë krijoi Paketat Financiare Anti-Covid.
300.000 qytetarë shqiptarë dhe 86.500 biznese u mbështetën në 3 faza të buxhetit të akorduar nga paketat mbështetëse, totali i mbështetjes sociale ishte i barabartë me 2,8% të PBB-së.
Masat tona kanë mbështetur shumë punonjës për të mbijetuar dhe kjo ka qenë e mundur falë vendosmërisë, elasticitetit dhe përshtatshmërisë së tyre që i ka ndihmuar ata të kenë sukses. Është detyrimi ynë që të mbështesim jo vetëm nëpërmjet masave fiskale dhe likuiditetit, por edhe të ndërtojmë drejt skemave të ardhshme të mbështetjes ekonomike.
Janë dy elementë që shihen si çelësi i rimëkëmbjes ekonomike, si transformimi digjital dhe bashkëpunimi ndërkombëtar.
Teknologjia ka luajtur një rol thelbësor në funksionimin e ekonomisë dhe shoqërisë sonë gjatë këtyre dy krizave dhe mund të luajë një rol edhe më të madh në nxitjen e një rimëkëmbjeje të qëndrueshme ekonomike.
Digjitalizimi është tashmë një proces i pakthyeshëm i çdo institucioni shqiptar. Gjatë pandemisë, duke filluar nga viti 2020, shërbimet publike, për qytetarët dhe bizneset ofrohen vetëm online. Qytetarët dhe bizneset aplikojnë vetëm përmes platformës qeveritare e- Albania. Vetëm në vitin 2021 numri i transaksioneve të kryera përmes platformës ishte 198 000 000 (njëqind e nëntëdhjetë e tetë milionë).
Digjitalizimi gjithashtu hap mundësi të reja për bizneset që të rriten dhe të krijojnë vlera. Jo vetëm institucionet publike iu përshtatën realitetit të ri falë dixhitalizimit, por edhe bizneset ndoqën këtë rrugë të re duke ofruar gjithnjë e më shumë shërbime elektronike dhe duke operuar me e-commerce.
Për shkak të të gjitha masave të ndërmarra për rimëkëmbjen ekonomike në vitin 2021 sipas Bankës Botërore, Shqipëria pati një rritje prej 7.4% dhe në gjashtëmujorin e parë të vitit 2022 e vlerësuar me 5.97%.
Ndërsa samiti i Glasgout përfundoi nëntorin e kaluar, ndërsa jetojmë në një botë të globalizuar, të gjitha efektet e ekonomisë globale ndjehen pothuajse menjëherë në ekonominë lokale.
Prodhimi shqiptar i energjisë bazohet 100% në burimet hidroenergjetike dhe jo në lëndë djegëse si pjesa më e madhe e vendeve. Në ditët e sotme përballemi me problemin e mungesës së kapaciteteve ujore të nevojshme për prodhimin e hidrocentraleve. Vizioni ynë, është të diversifikojmë portofolin e energjisë duke futur në sistemin gjenerues energjinë diellore dhe të erës, sot janë në ndërtim e sipër dy stacione fotovoltaike 240 mw.
Ndërsa ekonomia e Shqipërisë po rimëkëmbej nga pasojat e tërmetit dhe pandemisë, lufta në Ukrainë filloi. Një luftë që është një tronditje për çdo person që shikon imazhet e jetëve dhe qyteteve të shkatërruara njerëzore. Është një luftë që nuk e kemi nisur dhe as nuk mund ta ndalojmë dhe as ne e as askush tjetër nuk e dimë se sa do të zgjasë.
Por në fakt, lufta në Shqipëri ka ardhur me faturën e çmimit të naftës dhe me ndikimin në të gjitha çmimet.
Qeveria hartoi menjëherë Paketën e Rezistencës Sociale 2.0, kundër pasojave të krizës globale të energjisë, si dhe luftës në Ukrainë, për çmimet.
Vendimi shumë i rëndësishëm i marrë nga qeveria shqiptare ishte dhe vazhdon të jetë që rritjet e çmendura të çmimeve të tregut të energjisë nuk do të jenë barrë për familjet dhe bizneset e vogla. Në ditët e sotme çmimet e energjisë janë ende të pandryshueshme, me të njëjtin nivel si vitin e kaluar. Përmes kësaj pakete, qeveria mundëson financimin e 280 milionë dollarëve si mburojë për çmimin e energjisë për familjet dhe biznesin e vogël.
Ne kemi ndërhyrë edhe në fushën e transportit duke mbuluar për qytetarët rritjen e çmimeve të biletave për shkak të rritjes së çmimit të naftës dhe naftës (5 milionë dollarë), si dhe kompensuam kompanitë e transportit për kostot e tyre të rritura.
Një masë tjetër e rëndësishme e paketës është ndërhyrja fiskale: ulëm tatimin për pagat dhe eliminuam tatimin për pagat minimale, që do të thotë, 56% e atyre që jetojnë dhe punojnë në Shqipëria paguan 0 taksë mbi pagën. Rritëm edhe pagën minimale në Shqipëri.
Efektet e pushtimit rus të Ukrainës kanë shkaktuar tronditje të mëtejshme dhe më të thella. Lufta ka prishur tregjet e energjisë dhe zinxhirin ushqimor në mënyra që nxjerrin në pah nevojën për furnizime me bazë më të gjerë. Lufta ka bërë të dukshme edhe rreziqet gjeopolitike të varësisë nga një autokraci me ambicie agresive.
Por jo të gjitha nevojat plotësohen në një treg të vetëm. Shumë vende kishin frikë se nuk do të ishin në gjendje të siguronin furnizime me grurë, misër dhe ushqim për shkak të konfliktit në Ukrainë. Dhe vendet duhet të bashkëpunojnë dhe të bashkojnë forcat për t’u përballur me këto realitete të reja që po na tregon kriza: ne po e bëjmë këtë me Iniciativën e Ballkanit të Hapur: ne do të bashkojmë forcat që Shqipëria të vihet në dispozicion të asaj që Serbia dhe Maqedonia e Veriut mund të ofrojnë dhe anasjelltas.
Ne e dimë se Serbia dhe Maqedonia e Veriut janë të varura nga termocentralet, ndërsa Shqipëria është e varur nga hidrocentralet. Për të ndihmuar veten duke ndihmuar njëri-tjetrin, ne mund të nënshkruajmë marrëveshje për të shfrytëzuar termopotencialet dhe për të siguruar më shumë energji elektrike.
Ne kemi rënë dakord të krijojmë sinergji për të tërhequr disa nga projektet më të mëdha të investimeve në rajon, por duke përfituar dhe shfrytëzuar përvojën e shkëlqyer të Serbisë në tërheqjen e investimeve të huaja.
Kjo do të mjaftonte duke pasur parasysh atë që ka ndodhur për sa i përket vëllimit të shkëmbimeve tregtare midis tre vendeve në shtatë muajt e fundit. Do të mjaftonte duke pasur parasysh rritjen e konsiderueshme të eksporteve bujqësore dhe të plehrave të Shqipërisë si në Serbi ashtu edhe në Maqedoninë e Veriut. Do të mjaftonte duke pasur parasysh rritjen e flukseve për të kuptuar se sa kohë kemi humbur dhe potencialin e jashtëzakonshëm ende për t’u shfrytëzuar nëse do të merrnim parasysh të dhënat, të cilat janë ende qesharake në krahasim me sa të larta duhet të jenë shifra të tilla. Megjithatë, ato janë shumë inkurajuese krahasuar me të dhënat modeste për shkëmbimet tregtare mes vendeve tona në të kaluarën.
Ndërkohë, me gjithçka që po ndodh në botë, transformimi dixhital vazhdon në rrugën e tij.
Që nga 1 maji 2022, në Shqipëri 95% e shërbimeve publike administrative ofrohen online, 5% e mbetur janë vetëm shërbime që kanë nevojë për ndërveprimin personal. Gjithashtu agjencitë publike shqiptare po përdorin nënshkrimin dixhital dhe vulën dixhitale në dorëzimin e dokumenteve publike.
Rritja e ndjeshme e shërbimeve elektronike të ofruara nga institucionet publike shqiptare vitet e fundit i ka shpëtuar qytetarëve shqiptarë 766 vite radhë dhe rreth 6.5 milionë euro. Falë transformimit dixhital, Shqipëria ka kursyer gjithashtu 160 milionë fletë A4, 800 ton letër, 16 mijë pemë, 68 milionë litra ujë dhe 5500 MWh energji elektrike, duke ndikuar pozitivisht në mjedis. Rritja në shkallë të gjerë e shërbimeve elektronike të ofruara ka ulur ndjeshëm burokracinë dhe ka hedhur bazat për ndryshimin e kulturës së komunikimit ndërmjet ofruesve të shërbimeve nga njëra anë dhe qytetarëve dhe bizneseve nga ana tjetër.
Zhvillimi përmes transformimit digjital është një çështje komplekse dhe prek shumë mundësi, nga disponueshmëria e brezit të gjerë te politikat dhe strategjitë sektoriale elektronike, si dhe programe specifike që nxisin përfshirjen dixhitale ose zhvillimin e komuniteteve të inovacionit.
Që kjo të ndodhë është shumë e rëndësishme që i gjithë territori të jetë i mbuluar me internet dhe popullsia të mundësohet me kompetencat e nevojshme që duhen në këtë revolucion digjital.
Në vitin 2021, Shqipëria kishte 99,86% të popullsisë të mbuluar me internet broadband celular dhe 80% e popullsisë së moshës 14-80 vjeç di ta përdorë atë, nga e cila 92% e tyre e përdorin atë çdo ditë.
Por a mjafton kjo për të përballuar të gjitha pasojat që sjell transformimi digjital?
Sigurisht që jo. Transformimi i digjitalizimit duhet të vazhdojë në rrugën e tij. Kjo është arsyeja pse qeveria jonë e shikon të ardhmen e digjitalizimit në dy perspektiva:
-Sa i përket brezit më të ri: në sistemin tonë arsimor ne kemi futur që në klasën e parë mësimin e një gjuhe të huaj (anglishtja fillore) dhe kodimin (po ka shumë orë eksperimentale për kodimin që në klasën e parë). Në vizionin e qeverisë për Shqipërinë 2030, të rinjtë nuk shihen vetëm nëpërmjet zhvillimit të infrastrukturës së shërbimit në kujdesin dhe rritjen e tyre. Fokusi është vendosur në zhvillimin e politikave të reja për shëndet më të mirë, arsim më cilësor dhe hapësira alternative që nxisin formimin dhe talentet e të rinjve.
-Për sa i përket bizneseve dhe sipërmarrjes gjithëpërfshirëse, Kuvendi i Shqipërisë miratoi në mars 2022 Ligjin për Mbështetjen dhe Zhvillimin e Startup-eve, qëllimi i këtij ligji është krijimi i një kuadri të favorshëm rregullator dhe institucional për krijimin dhe zhvillimin e startup-eve dhe mbështetjen. të ekosistemit të tyre, për nxitjen e kërkimit, realizimit dhe përdorimit të ideve novatore, si dhe modeleve, produkteve dhe proceseve të reja, që sjellin risi në çdo fushë për zhvillimin ekonomik. Ligji u shoqërua me një paketë financiare prej 30 milionë USD për vitin 2022, e cila ma Duket i vogël por është një fillim shumë i mirë për një vend të vogël si Shqipëria, veçanërisht në kohë krize.
Zonja dhe zoterinj,
Transformimi i vazhdueshëm digjital ndikon në çdo aspekt të jetës sonë. Ne duhet ta përqafojmë atë dhe të sigurohemi që të ketë një efekt pozitiv në produktivitetin, rritjen, punësimin dhe mirëqenien – duke përmbushur synimet tona ambicioze të qëndrueshmërisë.
Faleminderit shumë.